Onderwerpen:
- Algemeen
- Gevolgen van te veel of te weinig koeling
- Verschillende manieren van koeling
- Vloeistofkoeling
- Druktest
Algemeen:
Het is belangrijk om de motor te koelen, omdat de motor oververhit kan raken, de smering in gevaar kan lopen en de kans op pingelen (ongecontroleerde verbranding) het grootst is. De thermische belasting van de motor heeft ook veel invloed op de levensduur. Zowel de motorolie als de koelvloeistof hebben de taak om de motor inwendig de koelen. In het koelsysteem van een motor zitten een aantal zeer belangrijke onderdelen die hieronder opgesomd zijn:
- Expansiereservoir; Hier zit een voorraad koelvloeistof opgeslagen
- Kachelradiateur; voor de interieurverwarming
- Thermostaat; 2 stuks, verdeeld over 2 koelcircuits
- Radiateur; De koelvloeistof wordt hier in afgekoeld door de passerende lucht (rijwind)
- Waterpomp; zorgt voor de circulatie van de koelvloeistof. De waterpomp wordt meestal aangedreven door de distributie of multiriem. De waterpomp wordt tegenwoordig ook steeds vaker elektronisch aangedreven.
- Standkachel; voorverwarming van de koelvloeistof voordat de motor gestart is. Dit is vaak een optie. De meeste auto’s zijn niet uitgerust met een standkachel.
De koelventilator beschermt het koelsysteem tegen oververhitting.
Gevolgen van te veel of te weinig koeling:
Een gebrek aan koeling kan ontstaan door dat de de koelvloeistof niet goed kan circuleren. Dat kan komen door dat er te weinig koelvloeistof aanwezig is (lekkage), er een verstopping in het koelsysteem zit (bijv. de radiateur), de waterpomp defect is en de koelvloeistof daardoor niet meer goed circuleert, of wanneer de koelventilator / visco-ventilator niet inschakelt. Als gevolg van te weinig koeling kunnen de volgende dingen gebeuren:
- Oververhitting;
- Vastlopen van motoronderdelen;
- Zuigerveren breken;
- Indikken van de motorolie. (Lichtere bestanddelen verdampen in de olie waardoor deze dikker wordt);
- Pingelen.
Pingelen kan ook ontstaan door benzine met een te laag octaangetal, een te arm lucht- / brandstofmengsel, een te vroeg afgesteld ontstekingstijdstip of koolaanslag in de verbrandingsruimtes. Meer informatie hierover is te vinden op de pagina pingelen.
- Hoog brandstofgebruik (de motor komt niet op bedrijfstemperatuur).
- Inwendige vervuiling (bij lage temperaturen blijven er meer verbrandingsresten en vuildeeltjes achter in de motor).
- Condenseren van brandstofdeeltjes (slechtere verbranding).
- Kachel in het interieur wordt niet warm.
Verschillende manieren van koeling:
- Indirecte koeling: De warme lucht wordt door koelvloeistof opgenomen en vervolgens in de radiateur afgegeven aan de rijwind. Daarom wordt vloeistofkoeling “indirecte koeling” genoemd. Tegenwoordig hebben alle personenauto’s indirecte koeling.
- Directe koeling: De warmte wordt uiteindelijk door de rijwind afgevoerd. Omdat de warmte bij luchtkoeling aan de buitenlucht wordt afgegeven, spreken we van directe koeling. Oudere auto’s waren vaak luchtgekoeld (bijv. de eerste VW Transporters en Kevers). Door het toepassen van koelribben op het motorblok werden de onderdelen gekoeld d.m.v. de rijwind. Rijwindkoeling is een eenvoudige en goedkope manier van koeling. De rijwind stroomt langs de cilinder en neemt zo rechtstreeks de warmte op.
- Geforceerde luchtkoeling: Een ventilator blaast koele lucht langs de cilinders en de cilinderkoppen. Cilinders en cilinderkoppen zijn hierbij ook uitgevoerd met koelribben. Door middel van beplating rondom de ventilator en de te koelen onderdelen, wordt de koellucht dusdanig verdeeld dat er een gelijkmatige koeling ontstaat.
De voordelen van luchtkoeling zijn o.a. dat er minder onderhoud nodig is. Er kan geen lekkage ontstaan zoals bij vloeistofkoeling, het vloeistofniveau hoeft niet gecontroleerd of ververst worden, enz. Ook is er sprake van een kortere opwarmperiode. De koelvloeistof hoeft bij een start niet eerst opgewarmd te worden, dus een motor met luchtkoeling is daardoor sneller op bedrijfstemperatuur. De slijtage is tijdens de opwarmperiode daardoor ook minder.
Druktest:
Wanneer het koelvloeistofniveau in het reservoir steeds zakt, is er waarschijnlijk een lekkage aanwezig. Soms is de lekkage zo minimaal, dat deze niet waarneembaar is wanneer er met een zaklamp naar het motorblok en de componenten daaromheen wordt gekeken. De kleine hoeveelheid koevloeistof dat bijvoorbeeld op een warm deel van het motorblok belandt kan verdampen, zodat er geen lekkagesporen achterblijven.
Omdat het koelsysteem bij uitgeschakelde (koude) motor drukloos is, zal er tijdens het stil staan geen koelvloeistof lekken. In dergelijke gevallen kan het koelsysteem van de auto onder druk worden gezet. De koelvloeistof kan langs de plaatsen waar een pakking verdroogd of gescheurd is weglekken.
Een voorbeeld van de druktest is in de afbeelding te zien.
Een druktester (vaak een handpomp met een meetklok die de druk aangeeft) wordt geleverd met een aantal verschillende montagedoppen. Niet elke aansluiting van koelvloeistofreservoir of radiateurdop is hetzelfde. Na het monteren van de juiste drukdop kan de druktester met een snelkoppeling aan de dop aangesloten worden. Door de zuigerstang van de druktester een aantal keren heen en weer te bewegen, wordt er een overdruk op het koelsysteem gezet. De radiateurslangen en koelslangen op de motor zullen daarbij hard worden. Het is soms noodzakelijk om het koelsysteem minimaal een uur onder druk te laten staan voordat er een lekkage zichtbaar is. Er kunnen dan druppels ontstaan aan uiteinden van slangen, pakkingen van het thermostaathuis of andere koelvloeistof afdekplaatjes.
In de afbeelding is lekkage bij de onderste radiateurslang te zien:
Wanneer er een lekkage ontdekt is, dient dit verholpen te worden met nieuwe onderdelen. Soms is een nieuwe pakking of O-ring van enkele Euro’s voldoende. Gooi in geen enkel geval een dichtmiddel in de radiateur. Deze zogenaamde “radiator stop lek” kan zorgen voor verstoppingen in het koelsysteem. Niet alleen de opening waar de lekkage zich bevindt wordt hiermee afgesloten, maar mogelijk ook de koelkanalen in de radiateur of kachelradiateur.
Gerelateerde pagina: